Aziz Sancar Kimdir? Hayatı, Bilimsel Başarıları ve Türkiye’ye Kazandırdığı Gurur
Bilim dünyasının en saygın isimlerinden biri olan Prof. Dr. Aziz Sancar, DNA onarımı konusundaki çığır açan çalışmalarıyla 2015 yılında Nobel Kimya Ödülü kazanarak Türkiye’ye büyük bir gurur yaşatmıştır.
Hem bilimsel disiplini hem de ülkesine olan bağlılığıyla tanınan Sancar, bilimin evrenselliğini temsil eden bir figür olarak dünya çapında saygı görmektedir.
👶 Çocukluk ve İlk Yıllar
Aziz Sancar, 8 Eylül 1946 tarihinde Mardin’in Savur ilçesinde dünyaya geldi.
Eğitimci bir aileye sahipti; annesi ve babası okuma yazma bilmeyen ancak çocuklarının eğitimine büyük önem veren insanlardı.
Mütevazı bir ortamda büyüyen Sancar, çocukluk yıllarında büyük bir öğrenme merakı gösterdi.
İlk ve orta öğrenimini Mardin’de tamamladıktan sonra, lise eğitimini de aynı bölgede aldı.
Öğretmenlerinin de teşvikiyle, genç yaşta bilime ve özellikle biyolojiye ilgi duymaya başladı.
Üniversite sınavında gösterdiği başarı sonucu, İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi’ne kabul edildi.
🩺 Tıp Eğitimi ve Bilime İlk Adımlar
Aziz Sancar, 1969 yılında İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden birincilikle mezun oldu.
Mezuniyetinin ardından bir süre memleketi Mardin’de doktorluk yaptı.
Ancak onu asıl heyecanlandıran şey insan vücudunun çalışma mekanizmalarıydı.
Bu nedenle klinik hekimlik yerine, bilimsel araştırmalara yönelmeye karar verdi.
Sancar, o dönemde Türkiye’de bilimsel araştırma imkanlarının sınırlı olduğunu fark etti ve yüksek lisans için yurtdışına gitmeye karar verdi.
Amerika Birleşik Devletleri’nde burs kazanarak, bilim kariyerinin dönüm noktasına adım attı.
🇺🇸 Amerika’da Bilimsel Kariyerinin Başlangıcı
1973 yılında Teksas Üniversitesi, Dallas’ta Moleküler Biyoloji alanında yüksek lisans ve doktora çalışmalarına başladı.
Bu dönemde bakterilerdeki DNA onarım mekanizması üzerine yoğunlaştı.
1977 yılında DNA onarımıyla ilgili yaptığı araştırma, kariyerinin temel taşını oluşturdu.
DNA onarımı, hücrelerin radyasyon veya kimyasallar gibi dış etkenlerle zarar gören genetik materyallerini nasıl tamir ettiğini açıklayan çok önemli bir konuydu.
Sancar’ın yaptığı araştırmalar, bu onarım sürecinin nasıl gerçekleştiğini moleküler düzeyde ortaya koydu.
Bu çalışmalar, ilerleyen yıllarda kanser tedavisinden genetik mühendisliğe kadar pek çok alanda kullanılacak bilgilerin temelini oluşturdu.
🧫 Bilimsel Çalışmaları ve DNA Onarımı
Aziz Sancar, özellikle “Nükleotid Eksizyon Onarımı (NER)” adı verilen sistem üzerine yaptığı çalışmalarla tanınmaktadır.
Bu mekanizma, DNA’daki hatalı parçaların tespit edilip çıkarılmasını ve doğru genetik kodla yeniden sentezlenmesini sağlar.
Sancar, DNA onarımıyla ilgili yaptığı deneylerde UvrABC endonükleaz adlı enzim kompleksinin, DNA hasarını nasıl tanıyıp onardığını ortaya koydu.
Bu keşif, genetik bozuklukların anlaşılmasında devrim niteliğindeydi.
Daha sonra ABD’de Yale Üniversitesi ve North Carolina Üniversitesi (UNC) Chapel Hill’de akademik görevlerde bulundu.
Burada uzun yıllar laboratuvar araştırmalarını sürdürdü ve sayısız bilim insanı yetiştirdi.
🏆 Nobel Kimya Ödülü
Yıl 2015…
Aziz Sancar, İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi tarafından Nobel Kimya Ödülü’ne layık görüldü.
Bu ödülü, İsveçli bilim insanları Tomas Lindahl ve Paul Modrich ile paylaştı.
Üçlü, “DNA onarım mekanizmalarının haritalandırılması” konusundaki katkıları nedeniyle bu ödüle layık bulundu.
Sancar, Nobel konuşmasında şu sözleriyle büyük takdir topladı:
“Bu ödülü, tüm Türk milletine ve Atatürk’e adıyorum.”
Bu söz, onun sadece bir bilim insanı değil, aynı zamanda ülkesine derin bir bağlılık duyan bir vatansever olduğunu da gösterdi.
🇹🇷 Türkiye ile Bağları
Her ne kadar kariyerinin büyük kısmını ABD’de geçirmiş olsa da, Aziz Sancar hiçbir zaman Türkiye ile bağını koparmadı.
Türkiye’deki genç bilim insanlarına örnek olmayı her zaman öncelik haline getirdi.
Kendisi ve eşi Prof. Dr. Gwen Sancar tarafından kurulan Aziz & Gwen Sancar Vakfı, Türk ve Amerikalı öğrenciler arasında kültürel ve bilimsel köprüler kurmayı hedeflemektedir.
Ayrıca ABD’deki Türk Evi (Carolina Türk Evi) girişimiyle, Türk kültürünü tanıtmaya yönelik önemli çalışmalar yürütmektedir.
📚 Akademik Katkılar ve Ödüller
Aziz Sancar, Nobel ödülünün yanı sıra bilim dünyasında sayısız ödül ve unvana sahiptir:
- TÜBİTAK Bilim Ödülü
- Amerikan Ulusal Bilimler Akademisi Üyeliği
- ABD Ulusal Sağlık Enstitüsü Ödülü
- Türkiye Cumhuriyeti Devlet Üstün Hizmet Madalyası
Sancar’ın 400’den fazla bilimsel makalesi, yüzlerce atıf alan araştırması bulunmakta ve halen DNA onarımı, biyolojik saat (sirkadiyen ritim) ve kanser biyolojisi üzerine çalışmaktadır. Biyografi
🧠 Bilim Anlayışı ve Felsefesi
Aziz Sancar’a göre bilim, sabır ve disiplinle yoğrulmuş bir süreçtir.
Her fırsatta gençlere, bilimi sadece bir meslek değil, bir yaşam biçimi olarak görmeleri gerektiğini öğütler.
Bir röportajında şu sözleriyle bilimin evrenselliğini vurgulamıştır:
“Bilim, dil ve din farkı gözetmez. Gerçeği aramak insanlığın ortak görevidir.”
Bu yaklaşım, onu sadece başarılı bir bilim insanı değil, aynı zamanda ilham verici bir düşünür haline getirmiştir.
🌟 Aziz Sancar’ın Mirası ve Önemi
Aziz Sancar’ın başarısı, yalnızca bir Nobel ödülü kazanmasından ibaret değildir.
O, Türk gençliğine bilimin kapılarını aralayan bir rol modeldir.
Mardin’in küçük bir kasabasından çıkıp dünya bilimine yön veren bir isim olması, binlerce gence “ben de yapabilirim” cesaretini vermiştir.
Sancar’ın laboratuvarındaki disiplini, Atatürk’e duyduğu saygı ve Türk bayrağını her zaman masasının üzerinde bulundurması, onun karakterinin derinliğini gösterir.
Bugün, hem Türkiye’de hem dünyada onun adı birçok okul, laboratuvar ve bilim merkezinde yaşatılmaktadır.
Bilime yaptığı katkılar, insanlığın geleceğine bırakılmış kalıcı bir mirastır.
🔍 Sonuç
Aziz Sancar, yalnızca bir bilim insanı değil, bilimin insanlık için taşıdığı değeri en saf haliyle temsil eden bir figürdür.
Onun hikayesi, çalışkanlığın, azmin ve vatan sevgisinin birleştiğinde neler başarılabileceğinin en güzel örneğidir.
Sancar’ın başarıları, Türk bilim insanları için bir rehber, genç nesiller içinse bir ilham kaynağı olmaya devam etmektedir.
Kısacası Aziz Sancar, “bilimle yükselen Türkiye” idealinin yaşayan simgesidir.
